Μικρογλοία: Η φλεγμονή του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει ασθένειες
Γνωρίζουμε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος είναι σημαντικό στο διατηρεί τα πάντα υπό έλεγχο και να μας προστατεύει. Αλλά πολλοί από εμάς δεν συνειδητοποιούν ότι ο εγκέφαλός μας έχει επίσης ένα ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα μικρογλοία, που είναι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του εγκεφάλου, εμπλέκονται σε όλα -από την ανάπτυξη του εγκεφάλου έως την προστασία από ασθένειες όπως είναι η μηνιγγίτιδα και η νόσος Αλτσχάιμερ. Παρά τα καλά που κάνουν αυτά τα κύτταρα, κάτω από λανθασμένες συνθήκες μπορούν να μας προκαλέσουν κακό.
Τα μικρογλοία ανήκουν σε μια ομάδα μη νευρωνικών κυττάρων που ονομάζεται γλοία, τα οποία αρχικά θεωρήθηκε ότι παίζουν υποστηρικτικό ρόλο για τους νευρώνες του εγκεφάλου. Τώρα η έρευνα δείχνει ότι στην πραγματικότητα κάνουν πολύ περισσότερα από το να υποστηρίζουν μόνο τους νευρώνες: τρέφουν και προστατεύουν αλλά μερικές φορές καταστρέφουν.
Αυτά τα κύτταρα είναι μοναδικά επειδή προέρχονται από τον ίδιο τόπο με άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά έχουν διαφορετική προέλευση από άλλα εγκεφαλικά κύτταρα, τα οποία αναπτύσσονται από νευρικά βλαστικά κύτταρα. Τα μικρογλοία προέρχονται από τον λεκιθικό ασκό -μια επιπλέον εμβρυϊκή μεμβράνη- και ταξιδεύουν στον εγκέφαλο νωρίς κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του. Μόλις καθιερωθούν, εκτελούν πολλές λειτουργίες. Βοηθούν τους νευρώνες να συνδέονται, να εκκαθαρίζουν τον εγκέφαλο από τα απόβλητα και τα νεκρά ή τραυματισμένα κύτταρα. Ελέγχουν συνεχώς τα πάντα να γίνονται σωστά και να προστατεύουν τον εγκέφαλο από εξωτερικές απειλές (π.χ. μικρόβια) και εσωτερικές απειλές, συμπεριλαμβανομένων των λανθασμένων πρωτεϊνών (όταν μια πρωτεΐνη παίρνει λάθος μορφή μπορεί να προκαλέσει ασθένεια). Η ικανότητά τους να αλλάζουν φυσική μορφή και συμπεριφορά ως απάντηση στο περιβάλλον, τα επιτρέπει να εκτελούν αυτούς τους πολλούς ρόλους.
Οι μικρογλοιακές λειτουργίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου, όταν βοηθούν τους νέους νευρώνες να αναπτυχθούν και να διασφαλίσουν ότι γίνονται οι σωστές συνδέσεις μεταξύ τους. Μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται κλάδεμα, τα μικρογλοία “τρώνε” τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων, διατηρώντας τις ισχυρές ενώ εξαλείφουν τις πιο αδύναμες ή περιττές. Αυτό συνεχίζεται κάπως κατά την ενηλικίωση. Για παράδειγμα, τα μικρογλοία αφαιρούν ασήμαντες αναμνήσεις τρώγοντας ή αλλάζοντας συνάψεις που εμπλέκονται στη συντήρησή τους.
Το ελαττωματικό κλάδεμα κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου έχει συνδεθεί με διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια και ο αυτισμός. Όμως, το ανεξέλεγκτο κλάδεμα από μικρογλοία κατά την ενηλικίωση έχει εμπλακεί στην ανάπτυξη ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Τα μικρογλοία έχουν συγκεκριμένους υποδοχείς στην επιφάνειά τους που αναγνωρίζουν σήματα κινδύνου από άλλα κύτταρα. Αυτά τα σήματα προσελκύουν τα μικρογλοία στην τοποθεσία του προβλήματος. Όταν διαταράσσεται η ισορροπία του εγκεφάλου (συνήθως λόγω φλεγμονής), οι ζωντανοί νευρώνες μπορούν να γίνουν αγχώδεις και να παράγουν τέτοια σήματα. Αυτό τους κάνει να τρώγονται ζωντανοί από τα μικρογλοία. Καθώς οι νευρώνες σκοτώνονται, εξαλείφονται επίσης οι συνδέσεις που έχουν με άλλους νευρώνες, κάτι που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στη συνδεσιμότητα και τις λειτουργίες του εγκεφάλου.
Η φλεγμονή στον εγκέφαλο μπορεί να προκληθεί από άγχος, παθογόνα και αυτοάνοσες καταστάσεις και συνδέεται επίσης με φλεγμονή σε άλλα μέρη του σώματος. Η φλεγμονή του εγκεφάλου είναι συχνή σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες, καθώς και σε διαταραχές της ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης.
Η φλεγμονή κάνει τα μικρογλοία να αλλάζουν ρόλους και μπορεί να πάρουν μια επιθετική μορφή προκειμένου να υπερασπιστούν τον εγκέφαλο. Συνήθως, όταν σταματούν τα σήματα άγχους και λαμβάνονται αντιφλεγμονώδη σήματα, επιστρέφουν στην παλιά τους κατάσταση επιδιόρθωσης και στη συνέχεια προστατεύουν και πάλι τον εγκέφαλο. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, όπως με χρόνιο στρες, τη γήρανση και τις νευροεκφυλιστικές διαταραχές, όπου τα μικρογλοία μπορεί να γίνουν πιο επιθετικά και αυτό να δυσκολέψει το ρυθμιστικό τους ρόλο. Μπορεί να γίνουν και επικίνδυνα για τον εγκέφαλο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα μικρογλοία μπορεί να αυξηθουν σε αριθμό, να σκοτώνουν άσκοπα τα κοντινά τους κύτταρα και μπορεί να συμβάλουν στη φλεγμονή του εγκεφάλου εκκρίνοντας φλεγμονώδη μόρια. Επίσης, δεν επιστρέφουν εύκολα στον προστατευτικό τους ρόλο.
Φροντίστε τον εγκέφαλό σας
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να κρατήσουμε τα μικρογλοία μας ευτυχισμένα -και τον εγκέφαλό μας υγιή- όπως:
- Διατηρήστε μια υγιεινή διατροφή: Οι χημικές ενώσεις που βρίσκονται στα φρούτα, τα λαχανικά και τα υγιή λίπη, μπορούν να κρατήσουν τα μικρογλοία σας νέα και να τα μετατρέψουν σε μια αντιφλεγμονώδη μορφή.
- Διατηρήστε τα βακτήρια του εντέρου σας ευτυχισμένα: Ο εγκέφαλος και το έντερο συνδέονται με το πνευμονογαστρικό νεύρο (vagus nerve), έτσι τα μικρόβια που ζουν στο έντερο μας έχουν μεγάλη επίδραση στον εγκέφαλο. Αυτοί οι μικροοργανισμοί εμπλέκονται στην ανάπτυξη, τη συντήρηση και τη συνολική υγεία των μικρογλοίων.
- Αποφύγετε το αλκοόλ και το κάπνισμα: Το αλκοόλ προκαλεί εγκεφαλική βλάβη. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι είναι ένας από τους τρόπους με τον οποίο είναι ενεργοποιείται η φλεγμονώδης απόκριση των μικρογλοίων. Η έρευνα δείχνει ότι αυτή η ενεργοποίηση προκαλείται επίσης από μια συγκεκριμένη ένωση που βρίσκεται στον καπνό των τσιγάρων.
- Ύπνος: Τα μικρογλοία δεν κοιμούνται ποτέ, αλλά καθαρίζουν και επιδιορθώνουν τον εγκέφαλο και βελτιώνουν τη μνήμη. Η έλλειψη ύπνου, ωστόσο, έχει αποδειχθεί ότι κάνει τα μικρογλοία να πάρουν τη φλεγμονώδη μορφή τους.
- Φροντίστε την ψυχική σας υγεία: Τα μικρογλοία μπορούν να αισθανθούν το άγχος σας και ανταποκρίνοναι σε αυτό με τη φλεγμονώδη μορφή τους. Αυτή η μορφή υπάρχει σε πολλές νευροψυχιατρικές διαταραχές και επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις ψυχικής υγείας (όπως η κατάθλιψη) που προηγούνται των νευροεκφυλιστικών διαταραχών.
- Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η αντιφλεγμονώδης θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων ψυχιατρικών διαταραχών και ότι ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ζητημάτων ψυχικής υγείας έχουν ένα αντιφλεγμονώδες στοιχείο. Τα αντικαταθλιπτικά έχει αποδειχθεί ότι ρυθμίζουν άμεσα τις αποκρίσεις των μικρογλοίων.
- Άσκηση: Μια πρόσφατη ανασκόπηση διαπίστωσε ότι η άσκηση επηρεάζει άμεσα τα μικρογλοία και τα μετατοπίζει προς μια προστατευτική μορφή. Η άσκηση του εγκεφάλου έχει επίσης αποδειχθεί ότι εκπαιδεύει τα μικρογλοία για να αντιμετωπίσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Αν και γνωρίζουμε κάποια πράγματα για τα μικρογλοία, δεν γνωρίζουμε τα πάντα. Γνωρίζουμε μερικά πράγματα για το πώς σχηματίζονται, πώς εμπλέκονται σε πολλές ασθένειες και ότι μπορεί ουσιαστικά να ελέγχουν τον εγκέφαλο. Αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε. Η μελλοντική έρευνα θα επικεντρωθεί στο πώς μπορούμε να σταματήσουμε τα μικρογλοία να προκαλούν ασθένειες και πώς θα τα σταματήσουμε να στρέφονται ενάντια στον εγκέφαλό μας.
