Ο αιματοκρίτης αναφέρεται στο ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων (RBCs) στο αίμα ενός ατόμου.
Παίζει ζωτικό ρόλο στην παροχή οξυγόνου σε όλο το σώμα και τα μη φυσιολογικά επίπεδα —ειδικά όταν είναι ακραία— μπορεί να σηματοδοτούν σοβαρές ή ακόμη και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.
Η κατανόηση των κρίσιμων επιπέδων αιματοκρίτη, του πώς επηρεάζουν το σώμα και πότε γίνονται θανατηφόρα είναι απαραίτητη, ειδικά για άτομα με χρόνιες ασθένειες, αιματολογικές διαταραχές ή εκείνα που υποβάλλονται σε ιατρική θεραπεία, όπως αιμοκάθαρση ή χημειοθεραπεία.
Αυτό το άρθρο εξηγεί τις φυσιολογικές και μη φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη, τις αιτίες των επικίνδυνα χαμηλών ή υψηλών επιπέδων και πότε οι ανισορροπίες του αιματοκρίτη αποτελούν άμεσο κίνδυνο για τη ζωή.
Τι είναι ο αιματοκρίτης
Ο αιματοκρίτης (Hct) μετράται ως ποσοστό του όγκου του αίματος που αποτελείται από ερυθρά αιμοσφαίρια. Συνήθως αξιολογείται ως μέρος μιας πλήρους εξέτασης αίματος (CBC). Τα επίπεδα αιματοκρίτη βοηθούν στον προσδιορισμό του εάν ένα άτομο έχει αναιμία, πολυκυτταραιμία ή άλλες καταστάσεις, που επηρεάζουν το ιξώδες του αίματος και την μεταφορά οξυγόνου.
Φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη
| Ομάδα ανθρώπων | Φυσιολογικός αιματοκρίτης (%) |
| Ενήλικοι άνδρες | 41% – 50% |
| Ενήλικες γυναίκες | 36% – 44% |
| Παιδιά | 32% – 44% |
| Νεογέννητα | 45% – 65% |
Ποια είναι τα κρίσιμα επίπεδα αιματοκρίτη
Ενώ μικρές αποκλίσεις από το φυσιολογικό μπορούν να αντιμετωπιστούν, τα σοβαρά υψηλά ή χαμηλά επίπεδα αιματοκρίτη είναι ιατρικώς κρίσιμα και απαιτούν άμεση παρέμβαση.
Πολύ χαμηλός αιματοκρίτης
Ένα επίπεδο αιματοκρίτη κάτω από 15% θεωρείται επικίνδυνα χαμηλό. Υποδεικνύει σοβαρή αναιμία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε:
- Υποξία (έλλειψη οξυγόνου στους ιστούς)
- Λιποθυμία, δύσπνοια
- Οργανική ανεπάρκεια
- Καρδιαγγειακή κατάρρευση
- Θάνατος, αν δεν αντιμετωπιστεί επειγόντως
Πολύ υψηλός αιματοκρίτης
Ένα επίπεδο αιματοκρίτη πάνω από 60%-65% είναι εξαιρετικά υψηλό και υποδηλώνει σοβαρή πολυκυτταραιμία ή αφυδάτωση. Αυξάνει το ιξώδες (πάχος) του αίματος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε:
- Θρόμβους αίματος
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Πνευμονική εμβολή
- Έμφραγμα
- Πολυοργανική ανεπάρκεια (σε ακραίες περιπτώσεις)
Και τα δύο άκρα στις τιμές μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία.
Αιτίες ασυνήθιστα χαμηλού αιματοκρίτη
Ο χαμηλός αιματοκρίτης υποδηλώνει μειωμένο αριθμό ή όγκο ερυθρών αιμοσφαιρίων, συνήθως λόγω:
- Σιδηροπενικής αναιμίας
- Χρόνιας απώλειας αίματος (π.χ. γαστρεντερική αιμορραγία, έντονη έμμηνος ρύση)
- Διατροφικών ελλείψεων (Β12, φολικό οξύ)
- Καταστολής μυελού των οστών (λόγω χημειοθεραπείας, λευχαιμίας)
- Νεφρικής ανεπάρκειας (μειωμένη παραγωγή ερυθροποιητίνης)
- Αιμόλυσης (καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων)
Τα σοβαρά χαμηλά επίπεδα απαιτούν μεταγγίσεις αίματος, συμπλήρωμα σιδήρου ή θεραπεία της υποκείμενης αιτίας.
Αιτίες ασυνήθιστα υψηλού αιματοκρίτη
Ο υψηλός αιματοκρίτης αντανακλά αυξημένη συγκέντρωση RBC ή μειωμένο όγκο πλάσματος. Οι πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν:
- Αφυδάτωση (η πιο συχνή αλλά και αναστρέψιμη αιτία)
- Χρόνια πνευμονοπάθεια ή υποξία (το σώμα αντισταθμίζει δημιουργώντας περισσότερα RBC)
- Κάπνισμα
- Αληθής πολυκυτταραιμία (μια σπάνια διαταραχή του μυελού των οστών)
- Διαβίωση σε μεγάλο υψόμετρο
- Χρήση αναβολικών στεροειδών
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ενυδάτωση, οξυγονοθεραπεία ή θεραπευτική φλεβοτομή στην αληθή πολυκυτταραιμία.
Πότε ο αιματοκρίτης είναι απειλητικός για τη ζωή
Ο αιματοκρίτης γίνεται άμεσα απειλητικός για τη ζωή στις ακόλουθες συνθήκες:
- Hct < 15%: Κίνδυνος καρδιακής ανακοπής λόγω έλλειψης οξυγόνου
- Hct > 65%: Το επικίνδυνα παχύρρευστο αίμα μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρους θρόμβους
- Ξαφνικές πτώσεις ή αιχμές: Οι γρήγορες αυξομειώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αιμοδυναμική αστάθεια
Η επείγουσα φροντίδα περιλαμβάνει μεταγγίσεις, ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, οξυγόνο ή φλεβοτομή, ανάλογα με την αιτία.
Συχνές Ερωτήσεις
Ποιο επίπεδο αιματοκρίτη θεωρείται θανατηφόρο;
Δεν υπάρχει κάποιος ενιαίος «μοιραίος» αριθμός, αλλά επίπεδα κάτω από 10% ή πάνω από 70% είναι συνήθως ασύμβατα με τη ζωή, εκτός εάν αντιμετωπιστούν άμεσα. Οι γρήγορες αλλαγές είναι πιο επικίνδυνες από τις αργές.
Ποια συμπτώματα σχετίζονται με χαμηλό αιματοκρίτη;
Τα κοινά σημάδια περιλαμβάνουν κόπωση, ζάλη, χλωμό δέρμα, δύσπνοια, κρύα άκρα και πόνο στο στήθος σε σοβαρές περιπτώσεις.
Μπορεί ο υψηλός αιματοκρίτης να αντιμετωπιστεί χωρίς φάρμακα;
Εάν προκαλείται από αφυδάτωση ή κάπνισμα, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η επανυδάτωση μπορεί να βοηθήσουν. Σε περιπτώσεις αληθούς πολυκυτταραιμίας ή χρόνιας πνευμονοπάθειας είναι απαραίτητη η ιατρική θεραπεία.
Σύνοψη
Τα κρίσιμα επίπεδα αιματοκρίτη -είτε πολύ υψηλά είτε πολύ χαμηλά- μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά, ακόμη και θανατηφόρα, αποτελέσματα εάν δεν αντιμετωπιστούν γρήγορα. Αν και οι φυσιολογικές διακυμάνσεις μπορεί να μην είναι επικίνδυνες, η κατανόηση των επιπέδων του αιματοκρίτη σας βοηθά στην ανίχνευση υποκείμενων καταστάσεων όπως αναιμία, αφυδάτωση και διαταραχές του αίματος.
Οι τακτικές εξετάσεις αίματος, η επίγνωση των συμπτωμάτων και η ιατρική αξιολόγηση είναι απαραίτητες για τη διατήρηση του αιματοκρίτη σε ένα ασφαλές και υγιές εύρος. Όταν τα επίπεδα του αιματοκρίτη πέφτουν κάτω από 15% ή ανεβαίνουν πάνω από 65%, η επείγουσα παρέμβαση είναι απαραίτητη.
Πηγές:
healthline.com
mayoclinic.org
ncbi.nlm.nih.gov
webmd.com
clevelandclinic.org
